Bệnh dại là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus dại (Rabies virus) gây ra, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thần kinh trung ương của chó và các loài động vật có vú khác. Ở Việt Nam, chó là nguồn lây truyền bệnh dại chính cho con người, khiến việc hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh dại ở chó trở nên vô cùng quan trọng. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết các nguyên nhân gây bệnh dại ở chó và cung cấp các biện pháp phòng ngừa hiệu quả từ góc độ thú y.
1. Nguyên nhân chính: Virus dại lây qua vết cắn
Nguyên nhân chính khiến chó bị dại là do virus dại (Rabies virus), thuộc họ Rhabdoviridae, lây truyền qua vết cắn từ động vật nhiễm bệnh. Virus này tồn tại chủ yếu trong nước bọt của động vật nhiễm dại, đặc biệt là chó, mèo, dơi, hoặc các loài động vật hoang dã như cáo, chó sói, và chó rừng.
-
Cơ chế lây nhiễm: Khi một con chó bị cắn bởi động vật nhiễm dại, virus từ nước bọt xâm nhập vào máu hoặc mô cơ qua vết thương. Virus sau đó di chuyển dọc theo các dây thần kinh đến não, gây viêm não và các triệu chứng thần kinh đặc trưng.
-
Động vật nguồn lây: Ở Việt Nam, chó nhà chưa được tiêm phòng hoặc chó hoang là nguồn lây nhiễm phổ biến nhất. Dơi và các loài động vật hoang dã cũng có thể truyền virus, đặc biệt ở những khu vực nông thôn hoặc gần rừng.
2. Tiếp xúc với nước bọt hoặc mô nhiễm bệnh
Mặc dù ít phổ biến hơn, chó có thể bị nhiễm virus dại qua các con đường sau:
-
Vết cào hoặc liếm: Nếu chó bị cào bởi móng vuốt dính nước bọt của động vật nhiễm dại hoặc bị liếm vào vết thương hở, màng nhầy (mắt, mũi, miệng), virus dại có thể xâm nhập vào cơ thể.
-
Ăn phải xác động vật nhiễm dại: Chó hoang hoặc chó không được quản lý có thể ăn phải xác động vật nhiễm virus, dẫn đến nguy cơ lây nhiễm.
-
Tiếp xúc trong môi trường đặc thù: Ở những khu vực có mật độ dơi nhiễm dại cao (như hang động), chó có thể nhiễm virus qua không khí chứa khí dung mang virus, dù trường hợp này rất hiếm.
3. Thiếu tiêm phòng vaccine dại
Một trong những nguyên nhân gián tiếp khiến chó bị dại là thiếu tiêm phòng vaccine dại. Vaccine phòng dại là cách hiệu quả nhất để bảo vệ chó khỏi virus. Tuy nhiên, nhiều chủ nuôi ở Việt Nam bỏ qua việc tiêm phòng định kỳ cho vật nuôi, đặc biệt ở khu vực nông thôn hoặc đối với chó thả rông.
-
Thống kê: Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hơn 95% trường hợp chó bị dại ở các nước đang phát triển liên quan đến việc không được tiêm vaccine phòng dại.
-
Nguy cơ: Chó không được tiêm phòng dễ trở thành nguồn lây nhiễm cho các động vật khác và con người khi bị nhiễm virus.
4. Yếu tố môi trường và quản lý vật nuôi
Môi trường sống và cách quản lý vật nuôi cũng góp phần làm tăng nguy cơ chó bị dại:
-
Chó thả rông: Chó không được xích hoặc nuôi nhốt dễ tiếp xúc với động vật hoang dã hoặc chó hoang nhiễm dại.
-
Mật độ động vật cao: Ở các khu vực đông dân cư, nơi có nhiều chó mèo thả rông, nguy cơ lây lan bệnh dại tăng cao.
-
Thiếu kiểm soát động vật hoang dã: Sự hiện diện của dơi, cáo, hoặc chó rừng nhiễm dại ở khu vực gần nơi chó sinh sống làm tăng nguy cơ lây nhiễm.
5. Biện pháp phòng ngừa bệnh dại ở chó
Để giảm thiểu nguy cơ chó bị dại, chủ nuôi và các bác sĩ thú y cần thực hiện các biện pháp sau:
-
Tiêm vaccine phòng dại định kỳ: Chó cần được tiêm vaccine dại lần đầu khi 3-4 tháng tuổi, sau đó tiêm nhắc lại hàng năm hoặc theo hướng dẫn của bác sĩ thú y.
-
Quản lý vật nuôi: Giữ chó trong khu vực an toàn, tránh thả rông để giảm nguy cơ tiếp xúc với động vật nhiễm dại.
-
Giám sát sức khỏe: Theo dõi các dấu hiệu bất thường ở chó, như hung dữ bất thường, chảy nước dãi, sợ nước, hoặc co giật, và liên hệ ngay với bác sĩ thú y nếu nghi ngờ nhiễm dại.
-
Tuyên truyền cộng đồng: Nâng cao nhận thức về bệnh dại và tầm quan trọng của tiêm phòng ở các khu vực có nguy cơ cao.
Kết luận
Chó bị dại chủ yếu do nhiễm virus dại qua vết cắn từ động vật nhiễm bệnh, tiếp xúc với nước bọt hoặc mô nhiễm virus, hoặc do thiếu tiêm phòng vaccine. Các yếu tố như thả rông chó và môi trường sống không kiểm soát cũng làm tăng nguy cơ lây nhiễm. Để bảo vệ vật nuôi và cộng đồng, việc tiêm vaccine phòng dại định kỳ và quản lý vật nuôi chặt chẽ là vô cùng quan trọng.